رایانش ابری چیست؟

در این مقاله درباره رایانش ابری و تمام آنچه باید درباره آن بدانید به زبانی ساده صحبت شده است:

• معرفی رایانش ابری از پایه تا IaaS، PaaS، SaaS
• ابر عمومی، خصوصی و هیبرید
• AWS و Azure

رایانش ابری به زبان ساده

رایانش ابری به معنی ارائه خدمات پردازشی مثل سرور، فضای ذخیره سازی، دیتاسنتر، شبکه، نرم ‌افزار، تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها و هوش مصنوعی بر بستر اینترنت است که به منظور بالا بردن سرعت نوآوری، دسترسی منعطف به منابع و مزایای اقتصادی مقیاس‌پذیر استفاده می‌شود.

با تاریخچه رایانش ابری آشنا شوید

قدمت استفاده از اصطلاح «رایانش ابری» به نخستین دهه از قرن جدید بر می‌گردد؛ اما اصطلاح رایانش به عنوان یک سرویس، قدمت بیشتری دارد و تاریخچه استفاده از آن به سال‌های دهه 60 میلادی می‌رسد. در آن زمان ادارات کامپیوتری به سازمان‌ها اجازه می‌دادند که ابرکامپیوترها را به صورت ساعتی اجاره کنند و مجبور به خریدن آن‌ها نباشند.

این سرویس‌های مبتنی بر اشتراک، با همه‌گیر شدن استفاده از کامپیوترهای شخصی (PC) از بین رفتند، چون در آن زمان خرید کامپیوتر از اجاره کردن آن به صرفه‌تر بود. پس از مدتی هم استفاده از دیتاسنترهای شرکتی افزایش یافت و شرکت‌ها حجم زیادی از داده را روی آن‌ها ذخیره می‌کردند.

با این حال در تمام این سال‌ها مفهوم اجاره دسترسی به قدرت پردازشی مدام مطرح می‌شد. افزایش محبوبیت ارائه‌دهندگان خدمات برنامه (اپلیکیشن)، رایانش همگانی (Utility Computing) و رایانش مشبک (grid computing) باعث شد که در دهه 90 و نخستین دهه از قرن جدید، این مفهوم مجدداً مطرح شود. سپس این مفهوم جای خود را به رایانش ابری داد که ضرورت استفاده از نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS) و افزایش محبوبیت سازمان‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات ابری مثل Amazon Web Services منجر به چیره شدن این مفهوم جدید بر بازار شد.

اطلاعات بیشتر درباره تاریخچه رایانش ابری

چرا رایانش ابری را با این نام می‌شناسند؟

یکی از مفاهیم بنیادین رایانش ابری، موقعیت جغرافیایی سرویس است و بسیاری از جزییات دیگر مثل سخت‌افزار و سیستم عامل آن اصلاً ارتباطی با کاربر ندارد. اصطلاح «ابر» از طرح‌های شماتیک شرکت‌های مخابراتی قدیمی قرض گرفته شده است. در این طرح‌ها، شبکه عمومی مخابرات (بعداً اینترنت) به شکل یک ابر ترسیم می‌شد تا نشان داده شود که موقعیت جغرافیایی اهمیتی ندارد. 

البته ابر یک اصطلاح بیش ‌از حد ساده برای توضیح خدمات ابری است، چون برای بسیاری از مشتریان موقعیت جغرافیایی سرویس و داده‌ها یک مسأله مهم باقی می ماند.

رایانش ابری چگونه کار می‌کند؟

به جای ساخت زیرساخت‌های رایانشی یا پایگاه‌های داده فیزیکی، سازمان‌ها می‌توانند دسترسی به این منابع (از اپلیکیشن‌ها گرفته تا فضای ذخیره سازی) را از ارائه دهندگان خدمات رایانش ابری بخرند.

یکی از مزایای استفاده از خدمات رایانش ابری، جلوگیری از صرف هزینه‌های سنگین و درگیر شدن در پیچیدگی های مالکیت و نگهداری زیرساخت IT است. با استفاده از خدمات رایانش ابری سازمان‌ها فقط برای میزان مصرف شان هزینه پرداخت می‌کنند.

از طرف دیگر، ارائه خدمات رایانش ابری سود زیادی را نصیب ارائه دهندگان این خدمات می‌کند، چون می‌توانند خدمات مشابهی را به تعداد زیادی از مشتریان ارائه کنند.

رایانش ابری چه خدماتی ارائه می‌دهد؟

خدمات رایانش ابری گستردگی زیادی دارد. از خدمات پایه که معمولاً شامل تامین فضای ذخیره سازی، ارتباطات شبکه‌ای و قدرت رایانشی می‌شود تا پردازش زبان، هوش مصنوعی و برنامه‌های اداری استاندارد، در دسته خدمات رایانش ابری قرار می‌گیرند. تقریباً هر سرویسی که استفاده از آن نیاز به دسترسی به سخت‌افزار کامپیوتری نداشته باشد، می‌تواند با استفاده از رایانش ابری ارائه شود. این خدمات حتی می‌تواند شامل Quantum Computing مایکروسافت هم بشود.

درک بهتر رایانش ابری با چند مثال

تعداد خدماتی که در حوزه رایانش ابری قرار می‌گیرند کم نیست. خدماتی مثل Gmail و پشتیبان گیری ابری از عکس‌ها روی گوشی های هوشمند تا خدماتی که به سازمان‌ها اجازه می‌دهند تا تمامی داده‌ها و برنامه‌های خود را روی سرورهای ابری نگهداری کنند، در حوزه رایانش ابری قرار می‌گیرند. به عنوان مثال Netflix برای ارائه خدمات شبکه نمایش خانگی و سایر فعالیت‌های تجاری خود به رایانش ابری متکی است.

همچنین بسیاری از اپلیکیشن‌ها برای اجرا شدن به صورت پیش فرض به رایانش ابری متکی هستند. تعداد تولیدکنندگان نرم‌افزاری که خدمات خود را به جای اپلیکیشن‌های مستقل به عنوان خدماتی بر بستر اینترنت ارائه می‌دهند، در حال افزایش است و این شرکت‌ها به جای فروش نرم ‌افزار، درآمد خود را از طریق فروش حق عضویت تأمین می‌کنند.

رایانش ابری چقدر اهمیت دارد؟

در حال حاضر بیشتر هزینه‌های IT سازمان‌ها صرف به وجود آوردن زیرساخت لازم برای پشتیبانی از رایانش ابری می‌شود و انتقال فعالیت‌های سنتی و داخل سازمانی مربوط به IT به سرورهای ابری رو به افزایش است. این سرورهای ابری یا توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات میزبانی می‌شوند (ابر عمومی) یا توسط خود سازمان‌ها ساخته می‌شوند(ابر خصوصی).

قطعاً وقتی بحث پلتفرم‌های رایانشی سازمان‌ها می‌شود، رایانش ابری دست بالا را خواهد داشت.

مؤسسه گارتنر پیش‌بینی کرده تا سال 2025 نیمی از هزینه‌های صرف شده برای نرم‌افزارهای زیرساختی، خدمات فرایندهای سازمانی و بازارهای زیرساخت، در زمینه رایانش ابری صرف خواهد شد. این در حالی است که میزان این هزینه‌ها در سال 2022 حدود 41 درصد بوده است. همچنین این سازمان تخمین می‌زند که دو سوم هزینه‌های صرف شده برای اپلیکیشن‌ها، صرف استقرار آن‌ها روی سرورهای ابری شود. میزان این هزینه‌ها نیز در سال 2022 حدود 57 درصد بوده است.

5 دلیلی که رایانش ابری از منظر مالی به کسب و کارها کمک می کند

سرمایه‌گذاری در حوزه رایانش ابری طی سال‌های 2020 و 2021 (دوران پاندمی کرونا) به شکل چشم‌گیری افزایش پیدا کرد، چون در این دوران سازمان‌ها به روند تغییر و تحولات دیجیتالی خود شتاب بخشیدند. قرنظینه‌های متوالی در دوران کرونا به سازمان‌ها نشان داد که دسترسی کارمندان شان به زیرساختهای رایانشی، برنامه‌ها و داده‌ها از هر نقطه چقدر اهمیت دارد.

همچنین گارتنر خاطرنشان کرد که نیاز برای قابلیتهای یکپارچه‌سازی، افزایش سرعت فرآیندهای کاری و ساختارهای تجزیه پذیر، در آینده استقبال از رایانش ابری را مجددا افزایش می‌دهد.

مقیاس سرمایه‌گذاری در حوزه رایانش ابری در حال افزایش است. شرکت تحقیقات بازار IDC پیش‌بینی کرده بود که تا پایان سال 2021، سرمایه‌گذاری در زمینه زیرساخت‌های ابری در مقایسه با سال قبل حدود 8 درصد (71.8 میلیارد دلار) افزایش پیدا کند. در حالی که افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های فیزیکی (غیر ابری) تنها 2 درصد بود. این سازمان پیش‌بینی کرده که در درازمدت میزان سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های ذخیره سازی و رایانش ابری سالانه 12.4 درصد رشد خواهد داشت و به 118 میلیارد دلار در سال 2025 می‌رسد. این میزان سرمایه‌گذاری، سهمی 67 درصدی از کل بازار زیرساخت‌های ذخیره‌سازی و رایانش را خواهد داشت. در مقابل، سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های غیر ابری تغییر چندانی نخواهد داشت و حجم کل این بازار تا سال 2025 به 58.6 میلیارد دلار می‌رسد.

تمامی پیش‌بینی‌هایی که در مورد سرمایه‌گذاری در حوزه رایانش ابری انجام شده همین میزان رشد را نشان می‌دهد و در جزییات کمی با یکدیگر تفاوت دارند. شیب تند افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه در تمامی گزارش‌ها مشترک است. به عنوان مثال مؤسسه Canalys گزارش داده که مخارج سرویس‌های زیرساخت ابری در جهان در چهارماهه آخر سال 2021 برای اولین بار از 50 میلیارد دلار عبور کرده است. میزان افزایش هزینه‌های مذکور در کل سال نیز 35 درصد (معادل 191 میلیارد دلار) بوده است.

در گزارش Canalys یک تفاوت اساسی با سایر گزارش‌ها وجود دارد. در این گزارش اشاره شده که در حال حاضر هم با افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده یا همان متاورس، به نوعی شاهد افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه رایانش ابری هستیم. بر اساس این گزارش افزایش سرمایه‌گذاری در متاورس باعث می‌شود که شاهد بیشترین افزایش سرمایه‌گذاری هم در حوزه خدمات ابری و هم استقرار زیرساخت در طول دهه آینده باشیم. از بسیاری از جهت، متاورس به نوعی همان اینترنت در عصر حاضر است که قابلیت‌های آن افزایش پیدا کرده و نرخ مصرف آن به شدت بالا رفته است.

مزایای استفاده از خدمات رایانش ابری

مزایای دقیق رایانش ابری به نوع سرویس ابری مورد استفاده بستگی دارد اما اساسی‌ترین مزیت رایانش ابری این است که شرکت‌ها را از خرید یا نگهداری زیرساخت‌های رایانشی بی‌نیاز می‌کند.

ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری به صورت کلی کارهای زیر را برای شما انجام می‌دهد:

• خرید سرور
• تامین امنیت
• به بروزرسانی برنامه‌ و سیستم‌عامل‌ها
• از رده خارج کردن سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای قدیمی و منسوخ شده

برای اجرای برنامه‌های کاربردی مثل سرویس ایمیل، کمک گرفتن از یک ارائه‌دهنده خدمات ابری از تکیه کردن بر مهارت‌های درون‌سازمانی، منطقی‌تر است. شرکت‌هایی که در زمینه اجرا و ایمن‌سازی چنین سرویس‌هایی متخصص هستند، کارکنان باتجربه و بامهارت بیشتری دارند که استخدام آن‌ها برای شرکت‌های کوچک به‌صرفه نیست. به همین دلیل ممکن است شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری قادر باشند تا خدمات ایمن و موثرتری را به کاربران نهایی ارائه کنند.

استفاده از خدمات ابری به این معنی است که سازمان‌ها می‌توانند سرعت اجرای پروژه‌ها و تست ایده‌های جدید را بدون صرف زمان برای تأمین منابع و یا پرداخت هزینه‌های سنگین افزایش دهند؛ چون با استفاده از خدمات رایانش ابری تنها هزینه منابعی که مصرف می‌کنند را می‌پردازند. مدافعان رایانش ابری، اغلب از این ایده چابکی سازمانی به عنوان مزیتی کلیدی یاد می‌کنند. قدرت شتاب بخشیدن به سرویس‌های جدید بدون زمان و تلاش مرتبط با فرایندهای IT سنتی، به معنای راه‌اندازی اپلیکیشن‌های جدید با سرعت بالاتر است. اگر اپلیکیشنی محبوب شود، به دلیل مقیاس‌پذیری رایانش ابری، اندازه منابع آن به سرعت قابل افزایش است.

برای شرکتی که اپلیکیشن آن پیک‌ مصرفی مشخصی دارد (به عنوان مثال در زمان خاصی از هفته یا سال بیشتر استفاده می‌شود)، از نظر اقتصادی به صرفه است که از سرورهای ابری استفاده کند. چون در صورت خرید و استفاده از سرورهای فیزیکی، این سرورها زمان زیادی در طول سال بدون استفاده باقی می‌مانند و هزینه نگهداری آنها منطقی نیست. منتقل کردن سرویس‌ها یا خدماتی مثل ایمیل و CRM به سرورهای ابری، بار بزرگی را از دوش کارکنان IT سازمان برمی دارد. همچنین مهاجرت به ابر باعث می‌شود که هزینه‌های سرمایه‌ای تبدیل به هزینه‌های عملیاتی شوند که این اتفاق به سود برخی از سازمان‌ها خواهد بود.

عناصر اصلی رایانش ابری کدام است؟

می توان معماری رایانش ابری را به چند عنصر سازنده اصلی تقسیم کرد. هر کدام از این اجزا بر بخش‌های متفاوت این حوزه تکنولوژی و کاربردهای متفاوت آن متمرکز هستند. در ادامه با شناخته‌شده‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده رایانش ابری آشنا می‌شوید.

زیرساخت به عنوان سرویس (IaaS)

اصطلاح زیرساخت به عنوان سرویس (IaaS) به بلوک‌های سازنده رایانش گفته می‌شود که می‌توان آن را اجاره کرد. این بلوک‌ها شامل سرورها، فضای ذخیره‌سازی و تجهیزات شبکه می‌شوند. زیرساخت به عنوان سرویس برای سازمان‌هایی جذاب است که می‌خواهد یک اپلیکیشن‌های را از پایه طراحی کنند و بر تمامی عناصر ممکن کنترل داشته باشند. برای استفاده از IaaS سازمان‌ها باید از تیم‌های فنی با تخصص‌های مرتبط برای هماهنگ کردن سرویس‌ها کمک بگیرند.

پلتفرم به عنوان سرویس (PaaS)

پلتفرم به عنوان سرویس (PaaS) یک لایه بالاتر از IaaS است و به مجموعه فضای ذخیره‌سازی، تجهیزات شبکه و سرورهای مجازی گفته می‌شود که در لایه زیرین نرم‌افزار قرار دارند. این لایه همچنین شامل ابزارها و نرم افزارهایی می‌شود که توسعه دهندگان برای طراحی و ساخت نرم‌افزار مورد نظر نیاز دارند. این ابزارها شامل میان‌افزار (middleware) ، مدیریت دیتاسنتر، سیستم‌عامل و ابزارهای توسعه نرم‌افزار می‌شوند.

نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS) چیست؟

به در اختیار گذاشتن اپلیکیشن‌ها به عنوان یک سرویس، نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS) می‌گویند. SaaS همان نسخه از رایانش ابری است که بیشتر افراد به صورت روزمره با آن سروکار دارند. سخت‌افزار و سیستم عاملی که در لایه‌های زیرین اپلیکیشن‌ها قرار دارد، از دسترس کاربر عادی خارج است و او تنها از طریق یک مرورگر یا برنامه به خدمات مربوطه دسترسی دارد. هزینه این خدمات غالباً به ازای هر کاربر محاسبه و پرداخت می‌شود.

بیشتر هزینه‌های صرف شده در حوزه رایانش ابری، مربوط به نرم‌افزار به عنوان سرویس می‌شود؛ چون تنوع اپلیکیشن‌هایی که از طریق آن در دسترس ما قرار می‌گیرد زیاد است و شامل نرم‌افزارهایی مثل نرم‌افزار مدیریت ارتباط با مشتریان (مثل Salesforce) تا نرم‌افزارهای Office 365 مایکروسافت می‌شود. سرعت رشد حوزه‌های IaaS و PaaS از سرعت رشد کل بازار رایانش ابری بیشتر است. بر اساس گزارش IDC، این موضوع تکیه کردن سازمان‌ها بر زیرساخت‌های ابری، داده‌های تعریف شده توسط نرم‌افزار، راهکارهای رهبری و رایانش به عنوان سرویس برای ساخت یک فونداسیون ابری را نشان می‌دهد که با استفاده از پلتفرم‌های مبتنی بر ابر به منظور استقرار نرم‌افزارها برای فرایندهای IT سازمانی همراه می‌شود. IDC پیش‌بینی کرده که افزایش سرعت رشد استفاده از IaaS و PaaS از کل بازار رایانش ابری ادامه پیدا می‌کند و این خدمات همان خاصیت ارتجاعی، انعطاف‌پذیری و چابکی مورد نیاز سازمان‌ها برای تصمیم گیری‌ در حوزه IT هستند.

رایانش ابری چند گانه یا Multicloud چیست؟

ارائه‌دهندگان خدمات ابری تمایل دارند تمامی نیازهای رایانشی مشتریان سازمانی خود را تأمین کنند. با این حال، شرکت‌ها ترجیح می‌دهند این نیازها را با کمک چند ارائه‌دهنده خدمات برطرف کنند. این موضوع باعث شده که استفاده از multicloud محبوبیت پیدا کند. بخشی از این محبوبیت به این دلیل است که گرفتن تمامی خدمات ابری از یک شرکت، هزینه‌ها را بالا برده و انعطاف‌پذیری را کم می‌کند و با نفس رایانش ابری در تضاد است. بخش دیگر آن هم به تمایل برای پیدا کردن بهترین ترکیب تکنولوژی‌های ابری برمی‌گردد.

Multi-cloud به معنای اتصال و یکپارچه‌سازی سرویس‌های ابری تأمین شده توسط چند شرکت است که به یکی از چالش‌های جدید و رو به رشد برای شرکت‌ها تبدیل شده است. این چالش به دلیل کمبود نیروی متخصص در زمینه رایانش ابری و تفاوت گردش کار بین محیط‌های ابری متفاوت به وجود می‌آید. همچنین سازمان‌ها تمایل دارند زیرساخت‌های ابری متفاوت را به صورت یکجا مدیریت کنند تا ساخت و انتقال اپلیکیشن‌ها و سرویس‌ها برایشان راحت‌تر شود. همچنین حصول اطمینان از کارکرد صحیح ابزارهای امنیتی در محیط‌های ابری مختلف هم از دغدغه‌های سازمان‌ها در این زمینه است که در حال حاضر دستیابی به تمامی این مزایا چندان آسان نیست.

ابر عمومی (Public Cloud) چیست؟

ابر عمومی همان مدل کلاسیک رایانش ابری است که در آن کاربران می‌توانند با استفاده از اینترنت به منبعی بزرگ از قدرت رایانشی دسترسی داشته باشند و فرقی نمی‌کند که مدل استقرار رایانش ابری آن‌ها از نوع IaaS، PaaS یا SaaS باشد. یکی از مزایای عمده ابر عمومی، قابلیت مقیاسٔ پذیری سریع یک سرویس است. در مدل عمومی، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری که میزان زیادی از قدرت رایانشی را در اختیار دارند، آن را میان تعدادی از مشتریانشان به اشتراک می گذارند که به آن ساختار چند مستاجری (Multi-tenant) می‌گویند.

مقیاس بزرگ شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابر عمومی باعث می‌شود که فضای اضافی آن‌ها به حدی زیاد باشد که اگر یکی از مشتریان به منابع رایانشی بیشتری نیاز داشت، بتوانند سریع آن را برایش فراهم کنند. به همین دلیل از ابر عمومی اغلب برای اپلیکیشن‌هایی استفاده می‌شود که اطلاعات آن‌ها حساس نیست و در عین حال به منابع زیادی نیاز دارند.

ابر خصوصی (Private Cloud)چیست؟

ابر خصوصی به سازمان‌ها اجازه می‌دهد که از برخی مزایای ابر عمومی بدون از دست دادن کنترلشان بر داده‌ها و سرویس‌ها بهره ببرند؛ چون که اطلاعات حساس آن‌ها در جای امنی پشت فایروال‌های شرکت قرار می‌گیرد. سازمان‌ها می‌‌توانند بر محل نگهداری داده‌ها نظارت داشته باشند و زیرساخت‌ها را مطابق میلشان بسازند. این زیرساخت‌ها اکثرا برای پروژه‌های IaaS و PaaS ساخته می‌شوند تا توسعه‌دهندگان بتوانند به استخری از داده‌ها دسترسی داشته باشند. همچنین مقیاس آن بر اساس نیاز تغییر می‌کند و در عین حال امنیت داده‌ها را به خطر نمی‌اندازد.

با این حال بالا بردن امنیت در ابر خصوصی هزینه دارد و تعداد شرکت‌هایی مثل AWS، Microsoft و Google که قادر به برقراری آن باشند کم است. این موضوع باعث می‌شود که استفاده از خدمات آن‌ها صرفه اقتصادی مقیاس‌پذیری ابر عمومی را نداشته باشد. با این حال برای سازمان‌هایی که به لایه‌های امنیتی اضافه نیاز دارند، استفاده از ابر خصوصی می‌تواند یک اقدام موثر باشد؛ چون به آن‌ها کمک می کند تا پیش از استفاده از ابر عمومی، با سرویس‌های ابری آشنا شوند یا اپلیکیشن‌های داخلی خود را روی سرور ابری بازسازی کنند.

ابر هیبرید (Hybrid Cloud) چیست؟

ابر هیبرید چنین وضعیتی دارد: کمی از این و کمی از آن. در ابر هیبرید برخی از داده‌ها روی سرورهای ابر عمومی قرار دارند، در حالی که برخی پروژه‌ها روی سرورهای ابر خصوصی مستقر شده‌اند. خدمات این نوع از رایانش ابری توسط چندین شرکت ارائه می‌شود و سطوح ارائه این خدمات متفاوت است.

بزرگ‌ترین شرکت‌های رایانش ابری کدام‌ها هستند؟

تعداد غول‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری که در حوزه‌های IaaS و PaaS فعالیت می‌کنند واقعاً انگشت‌شمار است. سرآمد این غول‌ها، Amazon Web Services است که پس از آن شرکت‌هایی مثل Microsoft’s Azure، Google و IBM قرار می‌گیرند. بر اساس داده‌های به دست آمده از گزارش شرکت تحقیقاتی Synergy Research، عملکرد شرکت‌های Amazon، Google و IBM در زمینه جذب سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه رایانش ابری عالی بوده و در پایان سه‌ماهه سوم سال 2021 بیش از نیمی از این سرمایه‌گذاری‌ها توسط این شرکت‌ها جذب شده است. در پایان این بازه زمانی سهم بازار هر کدام از این شرکت‌ها به ترتیب 33، 20 و 10 درصد بوده است.

با توجه به این‌که نرخ رشد این شرکت‌ها از نرخ رشد بازار جلوتر است، پیش‌بینی می‌شود که سهم بازار آن‌ها در آینده بیشتر هم خواهد شد. با این حال این بازار آنقدر درآمد دارد که برای سایر شرکت‌های رقیب هم چیزی حدود 17 میلیارد دلار برای تصاحب کردن باقی بماند.  Synergy Research همچنین مدعی شده که این 3 شرکت در آینده برای حفظ سهم خود از بازار با چالش روبرو می‌شوند و لازم نیست سایر شرکت‌ها حین رقابت با آن‌ها سرشاخ شوند.

تفاوت AWS، Azure و Google Cloud چیست؟

هر سه غول تکنولوژی رایانش ابری نقاط قوت خاص خود را دارند. AWS ثابت‌شده‌ترین بازیکن این میدان است و قدرت آن در کنار آمدن با موج‌های فصلی تغییر نیازمندی‌های مشتریان باورنکردنی است. AWS به عنوان نخستین شرکت فعال در حوزه خدمات ابری محسوب می‌شود و تلاش سرسختانه آن برای تصاحب سهم بیشتر، آن را تبدیل به رهبر بازار کرده و خلاقیت‌های آن تمامی ندارد. Azure نیز تبدیل به هسته اصلی استراتژی مایکروسافت شده است و این شرکت برای پشتیبانی از مشتریانی که به آن اعتماد می‌کنند تاریخچه و محصولات مایکروسافت را پشت خود دارد. در میان این سه غول، Google Cloud کوچک‌ترین آن‌ها است، اما قدرت تبلیغاتی غول اندرویدی را پشت خود دارد.

سایر بازیگران اصلی عرصه رایانش ابری کدام‌ها هستند؟

پشت سر سه شرکتی که در بالا نام بردیم، شرکت‌هایی مثل Alibaba Cloud، IBM، Dell و HP قرار دارند و همه آن‌ها می‌خواهند که بخشی از بازار رایانش ابری در سطح سازمانی باشند. البته ذکر این نکته هم ضروری است که در حال حاضر تمامی شرکت‌های قدرتمند ارائه‌دهنده خدمات ابری از Salesforce گرفته تا استارتاپ‌های کوچک، همگی ارائه‌دهنده خدمات SaaS محسوب می‌شوند.

رایانش ابری چه تغییری در بودجه های IT ایجاد می‌کند؟

همانطور که گفتیم رایانش ابری باعث می‌شود که هزینه‌های سرمایه‌ای تبدیل به هزینه‌های عملیاتی شوند؛ چون شرکت‌ها قدرت رایانشی را به جای سرورهای فیزیکی، به عنوان یک سرویس دریافت می‌کنند. ممکن است این اتفاق به شرکت‌ها کمک کند تا از افزایش مخارج در حوزه IT جلوگیری کنند. این مخارج به شکل سنتی هنگام راه‌اندازی پروژه‌های جدید بیشتر می‌شوند و تلاش برای کاهش آنها با استفاده از مزایای رایانش ابری به مراتب از مراجعه به مدیران و درخواست بودجه بیشتر، دلپذیر‌تر است.

البته این موضوع به این معنا نیست که رایانش ابری همیشه از نگهداری اپلیکیشن‌ها در خود سازمان ارزان‌تر تمام می‌شود. نگهداری اپلیکیشن‌هایی که میزان نیاز آن‌ها به قدرت رایانشی همیشه ثابت و قابل پیش‌بینی است، در خود سازمان به‌صرفه‌تر است.

چگونه می توان برای رایانش ابری یک طرح توجیهی نوشت؟

برای ایجاد یک طرح توجیهی در زمینه انتقال سیستم‌ها به سرورهای ابری، ابتدا باید از هزینه‌های زیرساخت فعلی خود اطلاع پیدا کنید. همچنین باید فاکتورهای متعددی مثل هزینه اجرا و نگهداری دیتاسنتر و هزینه‌های اضافی مثل خطوط استیجاری را نیز در نظر بگیرید. همچنین هزینه‌های سخت‌افزاری سرورها و جزییات آن‌ها مثل پردازنده، RAM و فضای ذخیره‌سازی را نیز باید در نظر داشته باشید.

علاوه بر تمامی این موارد باید هزینه اپلیکیشن‌ها را با این 4 رویکرد محاسبه کنید:

• امکان صرف نظر کردن از آن‌ها
• انتقال میزبانی آن‌ها به سرورهای ابری بدون تغییر
• بازسازی مجدد آن‌ها روی سرور ابری
• خرید یک پکیج SaaS جدید

انتخاب هر کدام از این رویکردها، هزینه‌های مربوط به اپلیکیشن‌های شما را تغییر می‌دهد. طرح توجیهی رایانش ابری باید شامل هزینه‌های مربوط به پرسنل (که معمولاً بیشترین هزینه بعد از هزینه زیرساخت است) و مفاهیم مبهمی مثل مزایای فراهم کردن سرویس‌ها با سرعت بالا هم باشد.

مهمترین چالش‌های مهاجرت به ابر

تحلیلگران بازار معتقدند رایانش ابری، پایه و اساس به وجود آمدن موج‌های تکنولوژی در هر زمینه‌ای از بانکداری سیار تا مراقبت از سلامت است و همین موضوع باعث شده تا فقط میزان استفاده از آن زیاد شود. ارزیابی گارتنر می‌گوید تا سال 2025 حدود 85 درصد ازشرکت‌ها اولین گام خود به سمت رایانش ابری را برداشته‌اند و اجرای استراتژی‌های دیجیتال این شرکت‌ها بدون رایانش ابری ممکن نخواهد بود. همچنین این شرکت تحقیقاتی، اذعان می کند که در آینده انتقال حجم‌ کاری به سرورهای ابری، محبوب‌تر گشته و هر چیزی که با رایانش ابری مرتبط نباشد، سنتی تلقی خواهد شد. گارتنر همچنین پیش‌بینی کرده که تا سال 2025 بیش از 95 درصد حجم‌ کاری دیجیتال جدید روی پلتفرم‌های ابری مستقر می‌شود؛ آن هم در حالی که میزان این حجم‌ کاری در سال 2021 تنها 30 درصد بود.

مهاجرت ابری به نوع اپلیکیشن هم بستگی دارد. به عنوان مثال، استفاده از اپلیکیشن ایمیل ابری بسیار آسان‌تر از یک سیستم مالی ابری است. همچنین فعلا نیازی نیست که سیستم‌هایی مثل مدیریت زنجیره تأمین که بدون استفاده از رایانش ابری هم به خوبی کار می‌کنند، متحمل فشار ناشی از یک مهاجرت پرریسک و هزینه‌بر به ابر شوند.

تجربه امنیت بیشتر با استفاده از خدمات رایانش ابری

هنوز بعضی سازمان‌ها نگران امنیت رایانش ابری هستند، در شرایطی که نشتی اطلاعات از سرورهای ابری به ندرت رخ داده است. میزان امنیتی که برای سرورهای ابری شرکت در نظر دارید، به  شدت به میزان امنیت سیستم‌های فعلی شما بستگی دارد. احتمال نشتی اطلاعات از سیستم‌های داخل سازمان نسبت به سیستم‌های ابری تحت نظارت متخصصین این حوزه بیشتر است.

با این حال نگرانی‌ها در مورد امنیت رایانش ابری همچنان پابرجاست، مخصوصا در مورد سازمان‌هایی که داده‌های آن‌ها بین سرویس‌های ابری متعدد در گردش است. این نگرانی‌ها منجر به رشد ابزارهای امنیت ابری شده است. این ابزارها بر داده‌های ورودی و خروجی سرورهای ابری و انتقال آن‌ها میان پلتفرم‌های ابری مختلف نظارت می‌کنند. همچنین این ابزارها می‌توانند کلاهبرداری اطلاعات، دانلودهای بدون مجوز و بدافزارها را شناسایی کنند. استفاده از این ابزارها فواید مالی و عملکردی هم دارد. مثلا باعث می‌شود نرخ بازگشت سرمایه مهاجرت به ابر از 5 به 10 درصد برسد و بازدهی نیز از 5 تا 15 درصد بالا برود.

راهکارهای بالا بردن امنیت رایانش ابری

آیا موقعیت جغرافیایی در بحث رایانش ابری مهم است؟

در واقعیت محل استقرار سرورهای ابری اهمیت زیادی دارد. مباحث ژئوپولتیک مشکلات زیادی را برای شرکت‌ها و کاربران رایانش ابری ایجاد می‌کند. نخستین مشکل به تأخیر در عملکرد (Latency) بازمی‌گردد. اگر دیتاسنتر برنامه‌ای آن سر جهان و در شبکه‌ای متراکم قرار داشته باشد، ممکن است متوجه عملکرد کندتر آن در مقایسه با اپلیکیشنی شوید که دیتاسنتر آن محلی است.

دومین مشکل به بحث استقلال داده‌ها باز می‌گردد. بسیاری از شرکت‌ها (به خصوص اروپایی‌ها) نگران محل پردازش و ذخیره‌سازی داده‌هایشان هستند. شرکت‌های اروپایی نگران این موضوع هستند که اگر داده‌های مشتریان آن‌ها در کشوری مثل آمریکا یا توسط شرکت‌های آمریکایی نگهداری شود، مقامات قضایی آمریکایی بتوانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل بیشتر شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات ابری شروع به ساختن دیتاستنر محلی کرده‌اند تا سازمان‌ها بتوانند داده‌های خود را در محدوده محل استقرارشان نگه دارند.

این دیتاسنترها توسط یک شرکت مستقل کنترل می‌شود که به عنوان یک «امانت‌دار داده» عمل می‌کند. به همین دلیل مقامات آمریکایی نمی‌توانند بدون اجازه این امانت‌دار یا خود مشتریان به داده‌ها دسترسی پیدا کنند. به همین دلیل ایجاد دیتاسنترهای متعدد در نقاط مختلف جهان توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری قابل پیش‌بینی است. این اتفاق به منظور رفع نیاز مشتریانی رخ می‌دهد که نیاز به نگهداری داده‌های خود در یک سری نقاط خاص دارند.

بحث امنیت داده‌ها نیز یکی دیگر از مشکلات جغرافیایی رایانش ابری است. آژانس امنیت سایبری دولت بریتانیا هشدار داده که شرکت‌های دولتی باید هنگام اضافه کردن خدمات ابری به زنجیره تأمین خود، امنیت منطقه یا کشور محل استقرار سرورها را در نظر بگیرند.

منطقه رایانش ابری (Cloud-computing zone) و ناحیه دسترسی به رایانش ابری (Cloud-computing availability zone) چه معنایی دارد؟

سرویس‌های ابری با استفاده از دیتاسنترهای غول‌آسای مستقر در سرتاسر جهان اجرا می‌شوند. AWS این سرویس‌ها را بر اساس منطقه و ناحیه دسترسی تقسیم کرده است. هر منطقه AWS مثل EU یا اروپا و غرب آمریکا (اورگون) یک منطقه جغرافیایی جداگانه است که هر کدام به چند ناحیه دسترسی (AZ) تقسیم می‌شوند. هر کدام از این ناحیه‌های دسترسی از یک یا چند دیتاسنتر تشکیل شده‌اند که فاصله آن‌ها به قدری زیاد است که یک بحران نمی‌تواند 2 تا از آن‌ها را همزمان از دسترس خارج کند و آنقدر نزدیک است که اپلیکیشنی که حیات کسب‌وکار به آن وابسته است بتواند به سرعت خرابی‌های خود را پشت سر بگذارد. هر AZ باید چند اتصال اینترنت، قدرت پردازشی و شبکه داشته باشد. AWS بیش از 80 ناحیه دسترسی دارد.

گوگل نیز از یک مدل مشابه استفاده می‌کند و منابع رایانش ابری خود را به چند منطقه و سپس چند ناحیه تقسیم کرده است. هر کدام از این نواحی یک یا چند دیتاسنتر دارند که مشتریان با استفاده از هر کدام می‌توانند به ارائه خدمات ادامه دهند. تعداد این نواحی در حال حاضر 8 عدد است و گوگل به مشتریان خود توصیه می‌کند که اپلیکیشن‌های خود را روی چند ناحیه مستقر کنند تا از خرابی‌های ناگهانی در امان بمانند.

تقسیم منابع در Microsoft Azure کمی متفاوت است. این شرکت مناطق خود را به عنوان مجموعه‌ای از دیتاسنترهای مستقر در محیطی تعریف‌شده و بر اساس تأخیر (latency) تعریف می‌کند که از طریق یک شبکه محلی مستقل با تأخیر پایین به یکدیگر متصل شده‌اند. همچنین این شرکت به آن دسته از مشتریان خود که نیازهای خاصی در رابطه با تبعیت و محل استقرار داده‌ها دارند، پیشنهاد می‌دهد که از چند «جغرافیا» که هر کدام از دو یا چند منطقه تشکیل شده‌اند استفاده کنند تا بتوانند داده‌ها و برنامه‌ها را نزدیک خودشان نگه دارند. همچنین نواحی دسترسی آن از یک یا چند دیتاسنتر تشکیل شده که هر کدام قدرت پردازشی، سیستم سرمایشی و شبکه‌سازی مستقل خود را دارند.

تأثیر رایانش ابری بر مصرف انرژی جهانی چقدر است؟

دیتاسنترهای ابری حجم زیادی از انرژی جهان را مصرف می‌کنند. به عنوان مثال مایکروسافت قراردادی را با جنرال-الکتریک امضا کرده که بر اساس آن متعهد می‌شود تمامی خروجی مزرعه بادی 37 مگاواتی این شرکت در ایرلند را تا 15 سال آینده بخرد. این خروجی صرف تأمین انرژی دیتاسنترهای مایکروسافت می‌شود. دولت ایرلند نیز پیشبینی کرده که پایگاه‌های داده مستقر در این کشور تا سال 2026 مصرف‌کننده 15 درصد انرژی برق این کشور باشند. این در حالی است که مصرف برق آن‌ها در سال 2015 کمتر از 2 درصد بود. البته تلاش این بیزینس ها برای کاهش مصرف انرژی و استفاده از انرژی های پاک و تجدید پذیر همیشه ستودنی بوده است.

تاثیر رایانش ابری بر آینده جهان

آیا ممکن است برای رایانش ابری مشکلی ایجاد شود؟

از دسترس خارج شدن سرورهای ابری سابقه دارد و ممکن است باز هم در آینده پیش بیاید. ممکن است این اتفاق در سطح محلی و به دلیل مختل شدن اینترنت پیش بیاید. علت این اختلال گاه فیزیکی است (مثل فردی که پهنای باند شما را قطع می‌کند) و گاهی هم حملات سایبری آن را ایجاد می‌کنند. احتمال از دسترس خارج شدن سرورهای ابری شرکت‌های بزرگ هم وجود دارد و اگر وابستگی شما به سرویس‌های این شرکت‌ها زیاد باشد، در صورت از دسترس خارج شدن سرورهایشان کار سازمان شما هم مختل می‌شود. تعداد شرکت‌هایی که دارای سرور پشتیبان برای گذر از این وضعیت هستند، اندک است.

البته از آنجایی که ارائه‌دهندگان خدمات ابری سعی می‌کنند از دسترس خارج شدن سرورهایشان را به حداقل برسانند، کاربران باز هم ترجیح می‌دهند به جای اپلیکیشن‌های طراحی شده در داخل خود سازمان، از نسخه ابری آن‌ها استفاده کنند. البته اگر از دسترس خارج شدن‌ها غیرقابل کنترل شود، امکان دارد این وضعیت تغییر کند.

آیا آینده رایانش ابری روشن است؟

رایانش ابری به نقطه‌ای رسیده که می‌توان آن را علت بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در حوزه تکنولوژی دانست و این سرمایه‌گذاری‌ها از ساخت و عرضه اپلیکیشن‌ها در خود سازمان که دهه‌ها سابقه دارد پیشی گرفته است. گرچه ادامه پیشرفت رایانش ابری زمانی میسر می‌شود که شرکت‌ها با ایده قرار گرفتن سرورها و دیتاسنترهای خود در جایی غیر از دفتر خودشان کنار بیایند. مهاجرت به ابر باعث می‌شود شرکت‌ها فرایندهای خود را مورد بازبینی قرار دهند، فرایند تغییرات خود را شتاب بخشند و داده‌های خود را به اجزای کوچک‌تر تقسیم کنند.

منبع